Ά­γιος Μι­χα­ήλ, στο χω­ριό

Το ε­ξωκ­κλή­σι του Αγ. Μι­χα­ήλ στο χω­ριό α­να­φέ­ρε­ται μιας ε­ξαρ­χής ως ι­διω­τι­κό. Βρί­σκε­ται κο­ντά στην εί­σο­δο του χω­ριού, κτι­σμέ­νο μέ­σα σε ιδιω­τι­κό κτή­μα. Η πρώ­τη φο­ρά που το συ­να­ντού­με στα έγ­γρα­φα, εί­ναι το 1642, στην Έκ­θε­ση του ε­πι­σκό­που Νικ. Ρή­γου προς τη Ρώ­μη.
Ε­κεί, ε­κτός α­πό την ύ­παρ­ξη της εκ­κλη­σί­ας, ο ε­πί­σκο­πος μας πλη­ρο­φο­ρεί πως τα ει­σο­δή­μα­τά της α­νέρ­χο­νται σε 6 ρε­ά­λια το χρό­νο.

Η ε­πό­με­νη φο­ρά που γί­νε­ται α­να­φο­ρά στο ε­ξωκ­κλή­σι αυ­τό εί­ναι α­πό τον Γιώργο Πι­πέ­ρη, στη δια­θή­κη του στα 1652, που ε­κτός α­πό μια Λει­τουρ­γί­α που θε­σπί­ζει κατ’ έ­τος για την ψυ­χή του σ’ αυ­τή την εκ­κλη­σί­α, μας πλη­ρο­φο­ρεί πως η εκκλη­σί­α βρί­σκε­ται κτι­σμέ­νη μέ­σα στο α­κί­νη­το του Τζουάν­νε Ρι­μό­ντο. Ο Ρι­μόντος εί­ναι και ο ι­διο­κτή­της; Δε γνω­ρί­ζου­με.

Ο πρώ­τος γνω­στός ι­διο­κτή­της που α­να­φέ­ρε­ται εί­ναι ο Φρα­γκί­σκος Φώ­σκο­λος, στα 1772. Μια δε­κα­ε­τί­α αρ­γό­τε­ρα έ­χου­με την πλη­ρο­φο­ρί­α πως ο Φρ. Φώ­σκο­λος ο­φείλει να τε­λεί κά­θε χρό­νο τέσ­σε­ρις Λει­τουρ­γί­ες, α­πό τις ο­ποί­ες οι τρεις ε­πίση­μες και με τη συμ­με­το­χή και άλ­λων ιε­ρέ­ων, ε­κτός α­πό τον λει­τουρ­γό ε­φη­μέριο του χω­ριού. Οι υ­πο­χρε­ώ­σεις τους ή­ταν οι ε­ξής:

Μια Λει­τουρ­γί­α ψαλ­τή τη δεύ­τε­ρη μέ­ρα της Πε­ντη­κο­στής με δυο ιε­ρείς και να δώ­σουν μι­σό ρε­ά­λι στον ε­φη­μέ­ριο που θα εί­ναι σ’ αυ­τό το χω­ριό του Σμαρ­δά­κι­του και έ­να τέ­ταρ­το σε έ­να άλ­λο ιε­ρέ­α και αν υ­πάρ­χει και έ­νας διά­κος άλ­λο έ­να τέ­ταρ­το και να τους δώ­σουν να γευ­μα­τί­σουν ό­λοι και να φρο­ντί­σουν να λε­χθεί το Α­γιό­τα­το Ρο­δά­ριο α­πό τους χω­ρι­κούς και τις γυ­ναί­κες ε­κεί­νο το πρω­ί και να του φέ­ρουν να φά­νε ό,τι νο­μί­σουν στην Εκ­κλη­σί­α.

Μια Λει­τουρ­γί­α στον Αγ. Μι­χα­ήλ ψαλ­τή με τρεις ιε­ρείς τη μέ­ρα του Αγ. Μι­χα­ήλ 29 Σε­πτεμ­βρί­ου.

Μια Λει­τουρ­γί­α α­πλή στον Α­γιο Ιω­άν­νη Ευαγ­γε­λι­στή στις 27 Δε­κεμ­βρί­ου.

Ε­πί­σης μια άλ­λη Λει­τουρ­γί­α στον Ευαγ­γε­λι­σμό της Πα­να­γί­ας και μη μπο­ρώ­ντας να βρε­θούν ιε­ρείς ε­κεί­νη τη μέ­ρα ο­φεί­λουν να την τε­λούν μί­α άλ­λη μέ­ρα μέ­σα σ’ ε­κεί­νη την ε­βδο­μά­δα.

Ε­πί­σης μια άλ­λη τη μέ­ρα των Αγ. Α­πο­στό­λων Πέ­τρου και Παύ­λου στις 29 Ιου­νί­ου, με την υ­πο­χρέ­ω­ση να α­νά­βουν το κα­ντή­λι σ’ αυ­τή την Εκ­κλη­σί­α κά­θε Σάβ­βα­το βρά­δυ και ό­λες τις γιορ­τές των προ­α­να­φε­ρό­με­νων α­γί­ων.

Ε­πί­σης δυο λει­τουρ­γί­ες για το χω­ρά­φι του Σα­ρα­ντά. Τη μια στις 15 Αυ­γού­στου, στη Με­τά­στα­ση της Πα­να­γί­ας και την άλ­λη στη Γέν­νη­ση του Κυ­ρί­ου μας.

(Οι Λει­τουρ­γί­ες αυ­τές τώ­ρα ε­πι­βα­ρύ­νουν την Ε­λέ­νη Ντα­μπου­ρά­κη)

Ε­πί­σης μια Λει­τουρ­γί­α για το χω­ρά­φι στο Λάκ­κο, μέ­χρι δυο ά­το­μα.

Ε­πί­σης μια Λει­τουρ­γί­α στη γιορ­τή του Αγ. Φρα­γκί­σκου της Ασ­σί­ζης, για τον νε­κρό Φρα­γκί­σκο Φώ­σκο­λο, για τις αυ­ξή­σεις που έ­κα­νε στα λε­γά­τα του Αγ. Μι­χα­ήλ, δηλ. μέ­χρι σε τρί­α ά­το­μα.

Ε­γώ Ιω­άν­νης Ρι­μό­ντος και ε­φη­μέ­ριος α­ντέ­γρα­ψα αυ­τές τις υ­πο­χρε­ώ­σεις α­πό τις δια­θή­κες.

Ο Δον Ιω­άν­νης Ρι­μό­ντος, που ση­μεί­ω­σε τα πιο πά­νω στον “Κώδι­κα” της ε­νο­ρί­ας, ή­ταν ε­φη­μέ­ριος στο Σμαρ­δά­κι­το προς το τέ­λος του 18ου αιώ­να, με­τά τον Φρα­γκί­σκο Φώ­σκο­λο. Δια­βε­βαιώ­νο­ντάς μας ό­τι η Ε­λέ­νη Ντα­μπουρά­κη (=Ε­λέ­νη Δα­σύ­ρα) εί­ναι ε­κεί­νη που ο­φεί­λει να τε­λεί τις Λει­τουρ­γί­ες, φαίνε­ται πως η εκ­κλη­σί­α πέ­ρα­σε α­πό την οι­κο­γέ­νεια Φω­σκό­λου στην οι­κο­γέ­νεια Δα­σύ­ρα, που την κρά­τη­σε πά­νω α­πό έ­να αιώ­να. Στην ί­δια οι­κο­γέ­νεια των Τα­μπου­ρά­κη­δων (Δα­σύ­ρας) πρέ­πει να α­νή­κε ε­κεί­νη η φρα­γκι­σκα­νίδα κα­λό­γρια “του σπι­τιού” στο Σμαρ­δά­κι­το, που φαί­νε­ται ως ι­διο­κτή­τρια του να­ού στα 1827, και η ο­ποί­α ε­κτε­λού­σε τα συσ­σω­ρευ­μέ­να λε­γά­τα. Πο­λύ πι­θα­νό, απ’ αυ­τή την κα­λόγρια να πέ­ρα­σε η εκ­κλη­σί­α στον συγ­γε­νή της Ιω­άν­νη Δα­σύ­ρα, που εμ­φα­νί­ζε­ται στα 1867 ως ι­διο­κτή­της.

Ό­λα αυ­τά τα λε­γά­τα έ­χουν μοι­ρα­στεί σε πολ­λές οι­κο­γέ­νειες μέ­σα στον αιώ­να που α­κο­λού­θη­σε. Έ­τσι εί­ναι αρ­κε­τές ε­κεί­νες οι οι­κο­γέ­νειες, με διά­φο­ρα επώ­νυ­μα, που ο­φεί­λουν να τε­λούν τις υ­πο­χρε­ώ­σεις (συ­χνά δυ­σβά­στα­χτες) που όρι­σαν οι πρό­γο­νοί τους. Η Εκ­κλη­σί­α α­νή­κει σή­με­ρα στον κ. Μάριο Κρη­τι­κό, που φροντίζει για την τέλεση μιας ετήσιας Θ. Λειτουργίας.

Τμήμα από το βιβλίο Μικρή Ιστορία του Σμαρδακίτου Της Τήνου. του π. Μάρκου Φώσκολου